3de Paaszondag (26 april): Ikaros en corona

De coronacrisis confronteert ons met onszelf, ook als kerkgemeenschap. Ze stelt ons voor een aantal wezenlijke vragen. Bijvoorbeeld: Nu we in ons kot moeten blijven, wat missen we eigenlijk het meest (en – andersom: wat eigenlijk veel minder dan we dachten)? Veel mensen zullen antwoorden dat ze vooral het gewone sociale contact missen, de dagelijkse ontmoetingen, de menselijke gemeenschap waar ze bijhoren. “No man is an island, entire by itself”, dichtte John Donne al in 1624 ( Meditation XVII, “Devotions upon Emergent Occasions”). En inderdaad: andere mensen mogen ontmoeten is net zo levensnoodzakelijk voor ons als eten en drinken.

Communion

Als we het woord ‘gemeenschap’ in het Latijn vertalen zijn we in het hart van de liturgie, van het kerk-zijn: ‘Communio’. Een rijk woord, dat tegelijk verwijst naar de eucharistie en naar de geloofsgemeenschap. In beide gevallen gaat het om iets echts, essentieels, om ‘presentia realis’…
Emmanuel Van Kerckhoven speelt muziek voor tijdens de communie: Communion (opus 15, nr 1) van A. Guilmant. Onze cantor, Frans Van Looveren, is vandaag in een meditatieve stemming: hij voorziet ons van stof tot nadenken naar aanleiding van Ikaros en zijn val [lees verder onder de video]



Corona of de val van Ikaros

Wie de (Grieks)-Latijnse humaniora heeft gedaan, zal zich misschien nog de mythe over de val van Ikaros herinneren.  

Het verhaal luidt als volgt: Daedalus was samen met zijn zoon Ikaros gevangen gezet in het labyrinth van koning Minos.  Maar zij konden toch ontsnappen:  Daedalus maakte vleugels met een houten raamwerk en met veren die met was aan elkaar waren geplakt.  Hij verwittigde zijn zoon dat hij niet te hoog mocht vliegen.  Maar Ikaros sloeg die wijze raad van zijn vader in de wind en vloog de hoogte in, recht naar de zon.  Maar toen hij de zon te dicht naderde, smolt het was en Ikaros stortte in de Egeïsche zee.  Zelfoverschatting (hybris).

Pieter Brueghel de Oudere heeft dit tafereel geschilderd, tweemaal zelfs.  Enkele elementen vallen op . lees verder onder de afbeelding

Pieter Bruegel de oude, (c.1525-69); De val van Icarus – KMSK Brussel

1. de val van Ikaros staat echt niet in het centrum.  Je moet goed toekijken waar hij in het water valt. In de rechter benedenhoek zie je nog net zijn voeten boven het water uitsteken, daar in de buurt van het schip. Centraal op het schilderij staat de boer die onverstoorbaar verder ploegt.

2. niemand heeft oog voor het gebeuren. Niemand heeft er aandacht voor: de boer ploegt voort, de herder met zijn schapen kijkt de andere richting uit, de visser in de rechter benedenhoek heeft het te druk met zijn visgerei, en het schip in de onmiddellijke buurt vaart gewoon verder.

Zou dit een goed beeld kunnen zijn van de coronacrisis? 
Ikaros dacht dat hij tot de zon kon vliegen:  ‘the sky is the limit’, zegde men tot voor kort. En in een basistekst van het katholiek onderwijs konden wij zelfs lezen:  de leerlingen moeten de managers worden van hun eigen leven …  En de kwetsbaarheid, de tragiek, de vergankelijkheid dan? Ikaros dacht er niet aan, onze samenleving was het ook even vergeten. Daedalus had zijn zoon verwittigd niet te hoog te vliegen. De virologen hadden in het begin van de 21e eeuw de overheden dringend gevraagd om te werken aan een vaccin tegen corona- en andere virussen.  De overheden hebben die waarschuwing in de wind geslagen. De samenleving vloog met haar wassen vleugels gezwind de zon tegemoet.  En toen kwam Corona en Ikaros viel in de zee.

Op het schilderij heeft niemand aandacht voor wat er eigenlijk, ongeweten, gebeurt. En wij in onze tijd? Welke verschuivingen zijn er aan de gang onder de waterlijn? Zit niet de worm van de onzekerheid diep in de appel? Kunnen we nog terugkeren naar de tijd voor de coronacrisis? En willen we nog wel met wassen vleugels opstijgen naar de zon? Kan het gekende ‘business as usual’ nog wel? Het zijn, ook in dat opzicht, woelige tijden. 

Frans Van Looveren

De mythe van Icarus en Daedalus

P.S. Voor de liefhebber en/of de leerling een navertelling van de mythe met wat context, duiding en plaatjes (Nederlands ondertiteld)

Hoogmoed komt voor de val

Waar komt ‘Hoogmoed komt voor de val’ vandaan en wat wordt ermee bedoeld?

De uitdrukking ‘Hoogmoed komt voor de val’ betekent eigenlijk: ‘hoogmoed gaat vooraf aan de val’. Er wordt mee bedoeld: ‘als je arrogant bent, denk je dat er niets fout kan gaan; als er dan toch iets verkeerd gaat, is dat een des te grotere klap’. Deze uitdrukking wordt vaak gebruikt als er al iets is misgegaan: ‘had je maar niet zo arrogant moeten zijn, want nu doet je nederlaag/falen/fout extra veel pijn’.

‘Hoogmoed komt voor de val’ is gebaseerd op een passage uit de Bijbel. In het bijbelboek Spreuken staat: “Hooghartigheid gaat vooraf aan ellende, hoogmoed komt voor de val.” In de Statenvertaling (1637) luidt deze passage: “Hovaardigheid is voor de verbreking en hoogheid des geestes voor den val.” ‘Hoogmoed komt voor de val’ komt al zeker vier eeuwen voor in het Nederlands. 

https://onzetaal.nl/taaladvies/hoogmoed-komt-voor-de-val/