Op Pinksteren gaat het weldoende verhaal (‘evangelie’) van Jezus Christus viraal. Normaliter zou dit een feestelijke viering zijn geweest in de Norbertus: Het ensemble Triacamusicale (uit Piemonte!) zou de mis opluisteren en ‘s avonds zou er een groot concert zijn samen met Polyfoon. Toch zijn we niet ‘ongetroost’: Lucas Lissnyder mediteert over de 7 gaven van de geest en Polyfoon treedt 2x op. De geest spreekt vele talen: menselijke, muzikale en religieuze. Als ons hart maar bereikt wordt...
Gebed van de zondag (Collecta): Leave us not confortless
De hectiek van de corona-tijd begint aan veel mensen te vreten. Je bent het gewone leven kwijt… en dat gewone is juist zo bijzonder en kostbaar – ontdekken we nu. Daarom dit gebed uit het Book of Common Prayer. Waarom in het Engels? Vanwege dat woord voor troost: Comfort. Daar zit het woord ‘kracht’ (fort) in; en die krijg je omdat iemand ‘bij je is, met je mee gaat’ (com): Comfort Ye, my people.
O God, the King of glory, who hast exalted thy only son Jesus Christ
with great triumph unto thy kingdom in heaven;
we beseech thee,
leave us not comfortless,
but send to us thine Holy Ghost, to comfort us,
and exalt us unto the same place
whither our Saviour Christ is gone before;
who liveth and reigneth with thee and the Holy Ghost, one God,
world without end.
Amen.
Lied van de zondag: Nu bidden wij de heilige Geest.
Al sinds de 13de eeuw wordt in Duitsland een Pinksterlied gezongen: Nun bitten wir den heiligen Geist. Het is een ‘leis’, die ontstaan is bij de grote Pinkstersequens: Veni sancte Spiritus. Men zong het bij mysteriespelen, gebedsprocessies, en al spoedig veroverde dit lied (in talloze variaties) het hele Neder-duitse taalgebied. Ook ontstond het gebruik om tijdens het zingen van dit lied een duif als symbool van de heilige Geest door de kerk te laten vliegen. Indien er geen echte duif voorhanden was, werd een houten duif aan een draad bevestigd en van de ene kant naar de andere kant van de kerk getrokken, iets wat – zo las ik – tot nog niet zo heel lang geleden ook in de Antwerpse kathedraal gebruikelijk was. Ook Luther was een fan van dit lied. Hij beval het aan in de Formula Missae et communionis van 1523, overigens niet voor Pinksteren, maar om het na de communie te zingen. In zijn hertaling-bewerking voegde Luther drie strofen toe aan de leis. Het lied wordt persoonlijker, de Geest wordt aangesproken: Du wertes Licht, Du süsse Lieb, Du höchster Tröster. Ook poëtisch een geslaagd lied. Elke nieuwe strofe concretiseert/articuleert het gebed en de Geest op een nieuwe manier. In 1524 werd dit lied ook al in Straatsburg gezongen, als ‘Lied voor de prediking’. In de rooms-katholieke traditie heeft het lied een plaats gekregen in de pinksternoveen, in de dagen tussen Hemelvaart en Pinksteren. Het aardige van dit lied is dat het qua melodie rustig en traag begint, maar aan het eind van regel twee vindt er een tempowissel plaats, waardoor het lied van karakter verandert.
Meer info: https://www.liedboekcompendium.nl/lied/671-nu-bidden-wij-de-heilige-geest-6_3_3
| Nun bitten wir den Heiligen Geist trad. / Luther (1524) | Liedboek, gezang 241 |
| Nun bitten wir den Heiligen Geist um den rechten Glauben allermeist, daß er uns behüte an unserm Ende, wenn wir heimfahrn aus diesem Elende. Kyrieleis. | Nu bidden wij de Heilige Geest om een recht geloof het allermeest, dat Hij ons verblijde en ons bevrijde en aan ‘t einde ons naar huis geleide. Kyrieleis. |
| Du wertes Licht, gib uns deinen Schein Lehr uns Jesum Christ kennen allein Daß wir an ihm bleiben, dem treuen Heiland Der uns bracht hat zum rechten Vaterland Kyrieleis | Geef, kostbaar licht, ons uw helderheid, dat wij Christus kennen voor altijd. Leer Gij ons te bouwen op die Getrouwe, die ons ‘t vaderland heeft doen aanschouwen. Kyrieleis. |
| Du süße Lieb, schenk uns deine Gunst Laß uns empfinden der Liebe Brunst Daß wir uns von Herzen einander lieben Und im Friede auf einem Sinn blieben. Kyrieleis. | Geef, heil’ge liefde, uw overvloed, doe ons hart ontvlammen in uw gloed, dat wij een van zinnen elkaar beminnen, alle twist en tweedracht overwinnen. Kyrieleis. |
| Du höchster Tröster in aller Not Hilf, daß wir nicht fürchten Schand noch Tod Daß in uns die Sinnen nicht verzagen Wenn der Feind wird das Leben verklagen Kyrieleis | Geef, hoogste Trooster in alle nood, dat wij nimmer vrezen schande of dood, dat wij niet versagen ten laatsten dage, als de vijand zelf ons aan komt klagen. Kyrieleis. |
De Geest spreekt vele talen
Eén van de eigenaardigheden van het Pinkstergebeuren is het “talenwonder”. U kent het verhaal: Jezus is weg; de leerlingen weten niet meer van welk hout pijlen maken. Maar als de Pinksterdag aanbreekt waait er plots een nieuwe wind, de leerlingen raken in vuur en vlam en even later gaat het goede nieuws aangaande Jezus Christus als een lopend vuurtje door de stad. En iedereen begrijpt wat de leerlingen willen zeggen. Taalbarrières zijn niet meer van tel. Landsgrenzen worden overstegen, en zelfs het cruciale onderscheid tussen Joden en niet-Joden (heidenen) vervaagt. Iedereen ontvangt de gaven van de Geest (zie hieronder de meditatie).
We zijn met z’n allen enkel nog mens, medemens. Elke vorm van scheiding tussen mensen valt weg. Een diep gevoel van verbondenheid komt daarvoor in de plaats.
In het licht van Gods Geest verliezen veel dingen die mensen/volken van elkaar scheiden, aan gewicht. Dat geldt ook – en nu gaan we een stap verder – voor de religies (levensvisies) die mensen hebben. Als ze mensen ‘verbinden’ dan deugen ze. Brengen ze scheiding teweeg dan verdienen ze de naam ‘religie’ niet (re-ligare: terug-in-verbinding brengen met het ware zijn). Religies/levensbeschouwingen kun je trouwens prima vergelijken met talen, waarin de mens het onuitspreekbare geheim van het leven dat hem overkomt/gegeven is, probeert te vatten, vorm te geven. Daarom – op Pinksteren – ook eens een tekst in een andere religieuze taal, nl. die van het Zen-Boeddhisme. De Geest is polyglot, Polyfoon is haar stem, Zen is wat ze zingt. Het lied gaat over zaken waar een Zen-monnik elke dag mee begint: de vier geloften.
Polyfoon zingt: De vier geloften (Luc De Winter)
Hieronder een parafraserende weergave van wat men in het Engels zingt.
- Hoe talrijk en verscheiden alle levende wezens ook zijn, ik beloof ze alle recht te doen.
- Hoe dikwijls illusies ook beslag op me leggen, telkens zal ik proberen ze te overwinnen.
- Hoe diep de lessen die het leven me leert ook gaan, ik wil er geen één missen.
- De weg van het ontwaken is subliem, ik doe de gelofte die persoonlijk gestalte te geven
Meditatie: Zeven zaken die de Geest ons schenkt…
“Kom, Heilige Geest.
Vervul de harten van uw gelovigen
en ontsteek in hen het vuur van uw Liefde.
Zend uw Geest uit en alles zal herschapen worden.
En Gij zult het aanschijn van de aarde vernieuwen.”
Door de gesloten deuren van het huis kwam Hij binnen en zei: ”Vrede zij U.”
Geen veilige afstand; geen mondmasker op. Maar zeer besmettelijk. De deuren gingen immers open en ze gingen de straat op om aan eenieder de blijde boodschap te verkondigen. Ge moet het maar durven. En ja, misschien is dit wel het belangrijkste kenmerk van deze bange jongens en meisjes: ze zijn plots niet meer angstig. Er heerst vrede in hun hart.
Daar hebben wij, met onze opgejaagde zielen, soms wel het kijken naar. Zo zou ik mijn voorbije coronatijd niet zo zinloos durven noemen. Die tijd van bezinning bracht mij weer dichter bij mezelf en mijn innerlijke vrede. Ik moet die vrede niet langer zoeken in verre bestemmingen en vele contacten. Zij leeft diep in mij. Dat weet ik nu; ik heb het mogen ervaren. Maar wie dicht bij zichzelf komt botst ook op oude wonden en kwetsuren. Precies die dingen waar we vroeger voor op de loop gingen komen nu aan de oppervlakte… de onafgewerkte dingen, de pijnlijke herinneringen, afgebroken relaties, grove woorden waar we spijt van hebben. Al deze herinneringen vormen een knellende band rondom ons hart. Pinksteren is de uitgelezen tijd om het allemaal onder het Licht van de Geest te brengen zodat de deuren van ons hart ook weer open kunnen gaan.
“KOM HEILIGE GEEST EN BEVRIJD ONS”
“TROOSTER IN DE TIJD, HEEL ONZE OUDE WONDEN”
De Heilige Geest, de Ruach, is een soort van wind: voelbaar maar niet zichtbaar. Hij heeft wel een uitwerking in wat we doen en hoe we de dingen in ons leven ervaren. Naar Jesaja en geconcretiseerd door Paulus, is Gods’ Geest waar te nemen in zeven kenmerken. Ze luiden als volgt:
- WIJSHEID: inzicht in het leven, in jezelf, in de anderen en in God.
- VERSTAND: de rede leert ons achter de dingen te kijken.
- RAAD: mensen in vroegere tijden en de mensen naast ons hebben dankzij de H. Geest inzichten die ons kunnen bijstaan.
- STERKTE: God helpt ons om door te zetten op moeilijke momenten.
- WETENSCHAP: kennis is onontbeerlijk om inzicht te verwerven.
- GODSVRUCHT: we mogen God altijd vragen om hulp te bieden en ons te vergezellen.
- VREZE DES HEREN: God is steeds groter dan ons hart
Een zalig Pinksterfeest voor u allen. Moge de geest u leiden op al uw paden.
Pastor Lucas
Polyfoon zingt:Veni creator Spiritus (motet van Guillaume de Machaut)
In 1359 werd Reims belegerd. De kanunnik van de kathedraal, tevens dichter en musicus, Guillaume de Machaut, componeerde een ingenieus gebed, gebaseerd op Psalm 22, vers 12: De nood is hoog, niemand is er die mij zal helpen. Tegenover deze constatering zet hij twee hymnen van de kerk: Christe qui lux es et dies (de ochtenhymne) en het gebed om de komst van de heilige geest: Veni Creator Spiritus (de teksten met vertaling vindt u hier). Die worden aangeroepen, erbij geroepen: te hulp: Leave us not comfortless. De hoge stemmen beginnen met het eerste woord van de eerste hymen: Christe…. De sopranen krijgen er niet genoeg en blijven heel lang hangen op de eerste lettergreep van deze heilrijke naam. Dan begint ook de tweede stem met zijn eerste woord: Veni : Kom, en we zijn vertrokken voor 4 minuten muzikaal vuurwerk. Ars nova heet die muziekvorm uit het midden van de 14de eeuw. Geniet van de muziek en van de beelden van het ensemble: Polyfoon in de Norbertus.
De teksten (met vertaling) en nog wat achtergrondinfo over dit muziekstuk vindt u hier.
samenstelling: Dick Wursten