Van de vier evangeliën, stemmen grote delen van Matteüs, Lucas en Marcus overeen. Men noemt deze drie dan ook de “synoptische” evangeliën. Je kunt ze a.h.w. in een schema onderbrengen en dan zie je de parallellen. Hoe komt dat?
Bronnentheorie
De meest gangbare verklaring van deze overeenkomsten is dat Marcus – het oudste evangelie – door Lucas en Matteüs is gebruikt om hun verhaal te construeren. Tegelijk hebben deze twee ook een tweede bron gebruikt (ze hebben verhalen gemeen, die niet in Marcus staan). Die bron noemt men Q, om de simpele reden dat het een Duitse wetenschapper was die deze theorie voor het eerst als hypothese uitwerkte en het woord ‘bron’ (Quelle) voor ‘t gemak dan maar afkortte tot de beginletter. Die bron is buiten Matteüs en Lucas niet bekend.
Taalniveau
Marcus schrijft van de drie synoptici het minst gepolijst Grieks. Matteüs is wat beter, en Lucas duidelijk de beste. Niet dat het Grieks van Lucas het niveau haalt van contemporaine schrijvers als Lucianus of Plutarchus, maar het is het meest verzorgde Grieks van de drie genoemde evangelisten. In het boek Handelingen, dat waarschijnlijk door dezelfde auteur geschreven is, is het Grieks nog iets verzorgder, vermoedelijk omdat daar minder schriftelijke bronnen aan ten grondslag liggen – zelf schrijven is gemakkelijker dan compileren en bewerken.
Vertaling
Ondanks de stilistische verschillen is er veel woordelijke overeenstemming tussen Marcus, Matteüs en Lucas. Dit brengt vertalers in een lastige parket. Enerzijds moeten namelijk de overeenkomsten tussen de evangeliën hoorbaar zijn voor de lezers van de vertaling, anderzijds moet ook het verschil in stijl opgemerkt kunnen worden in het Nederlands: Marcus moet dus beduidend eenvoudiger klinken dan Lucas, en de stijl van Matteüs moet daar dan ergens tussenin zitten.